افزایش جمعیت، پیشرفت در دانش بشری ، گذشت زمان و انقلاب صنعتی، مواردی است که باعث شد انسان برای حل مشکلات خود و پاسخگویی به نیاز های موقت و دائمش به فکر راه های جدید باشد. یکی از این راه ها ارتباط با مردم سرزمین هایی بود که در فاصله مکانی دور تری زندگی می کردند، استفاده از محصولات کشور دور و به کار گرفتن تولیدات مردم سرزمین های مختلف راهی بود که می توانست به بسیاری از نیاز های بشری پاسخ گوید. برای ایجاد این ارتباط و تبادل محصولات نیاز به هموار کردن راه ها و استفاده از وسایل مختلف برای حمل و نقل بود. راه های زمینی، هوایی و دریایی و استفاده از وسایل حمل و نقل متناسب با این راه ها چیزی بود که از گذشته ایجاد شد و به مرور زمان پیشرفت کرد و به حالت امروزی درآمد. قوانین مختلف برای آن وضع شد و مراحل مختلف کار به طور مناسب تعیین شد. قوانین تبادلات بین الملی، اخذ مجوز های واردات و صادرات کالا و استفاده از گمرک شهر های مختلف برای ترخیص کالا مواردی است که به آن می پردازیم.
ترخیص کالا فرآیندی است که توسط یک فرد یا شرکت انجام شده و کالای مورد نظر به دست صاحب کالا می رسد. هنگامی یک کالا توسط شخص از کشور دیگری خریداری می شود و به اصطلاح وارد کشور خریدار می شود نیاز است که در هنگام ورود کالا قوانین گمرکی روی آن اعمال شده و به اصطلاح کالا ترخیص شده و به دست خریدار برسد.
ترخیص کالا یک پروسه قانونی است که توسط شخصی به نام ترخیص کار گمرک انجام می شود. ترخیص کار گمرک در واقع نماینده انتخاب شده توسط خریدار است که به عنوان نماینده ی قانونی صاحب کالا وظیفه انجام عملیات لازم برای وارد کردن کالا به کشور خریدار را دارد. این عملیات در گمرک برای صادرات و واردات کالا انجام می شود.
بعد از آن که فرایند ترخیص کالا توسط ترخیص کار گمرک انجام شد و تمام فرایندهای گمرکی اعمال گردید، کالا از گمرک خارج شده و به صورت قانونی می توان آن را خرید و فروش کرد. عملیات گمرکی شامل آماده کردن و به ثبت رساندن سند ها می باشد، این کار ممکن است در دفاتر و به صورت فیزیکی انجام شود و یا به صورت الکترونیک انجام شود. محاسبه کردن مبالغی کثل مالیات کالا، در نظر گرفتن سود بازرگانی و حق و حقوق گمرکی و دیگر موارد در این مرحله انجام می شود.
تمام این موارد خماتی است که در یک گمرک و با همکاری کارمندان گمرک و ترخیص کار کالا انجام می شود تا کالا به راحتی به دست خریدار برسد.
امروزه شرکت های بازرگانی از جمله شرکت بدر اندیشان پارسیان کار را برای خریداران کالا بسیار آسان کرده اند و به عنوان ترخیص کار گمرک و مسلط به تمام قوانین گمرکی و با اختیاراتی که در امور بازرگانی دارند، ترخیص کالا را برای متقاضیان انجام می دهند.
به دلیل اینکه ترخیص کالا یک روال قانونی است و باید به تمام قوانین گمرکی آشنایی داشت، پیشنهاد می شود که خریداران کالا از کشور های دیگر این کار را به یم ترخیص کار گمرک با تجربه بسپارند تا روال قانونی طی شود و برای خریدار کالا در مراحل معامله محصول وارداتی خود، مشکلی پیش نیاید.
امروزه ترخیص کالا از بسیاری از بنادر و شهر های کشور انجام می شود، ترخیص کالا از بندر عباس ، ترخیص کالا از گمرک غرب ، ترخیص کالا از گمرک امام خمینی و ترخیص کالا از گمرک شهریار از مواردی است که می توان به آن اشاره کرد.
مراحل کار به این صورت است که ابتدا کالا توسط شخصی که مسئول حمل و نقل است وارد گمرک کشور مقصد می شود، محموله در انباری که متعلق به گمرک است انبار می شود تا مراحل قانونی مرتبط با آن انجام شود.
اسنادی توسط فروشنده برای خریدار ارسال می شود و این امکان ایجاد می شود تا ترخیص کار گمرک ،که نماینده قانونی خریدار محموله می باشد، بتواند رسید انبار و ترخیص کالا را دریافت کند.
یک سری از اقدامات که جزء وظایف ترخیص کار گمرک است باید از قبل انجام شود تا بتواند در هنگام حضور در گمرک باری را که برای ترخیص در انبار گمرک نگه داری شده است به صورت قانونی ترخیص کند.
از جمله این وظایف، اقدامات قبل از اظهار و وارد کردن اطلاعات لازم به سیستم اینترنتی گمرک می باشد. بعد از انجام آن ترخیص کار گمرک باید با در دست داشتن سند های خرید و فروش و واردات کالا و وکالت نامه قانونی مرتبط با خود، در گمرک حضور یابد تا مراحل گمرکی انجام شود.
قوانین گمرک برای ترخیص کالا و اقداماتی که انجام می شود بسته به نوع کالا و روند واردات و صادرات متفاوت خواهد بود.
ترخیص کالا روال پیچیده و قوانین متفاوتی دارد که این قوانین توسط هیات وزیران به نسبت نوع کالا و هدف از واردات یا صادرات کالا ، تدوین شده است. پس می توان گفت برای هر کالا قوانین متفاوت خواهد بود، این تنوع در قوانین و وابسته بودن آن به شرایط موجب سهولت کار ترخیص کالا شده است.
تمام این قوانین در اختیار وزارت اقتصاد و دارایی کشود قرار گرفته است و همچنین گمرک، باید تمام موارد مطابق با آن انجام شود در در غیر این صورت غیر قانونی خواهد بود. بعضی اصطلاحات در قوانین تر خیص کالا توضیح داده می شود.
وارد شدن قطعی کالا : به این معنی که کالای وارداتی قرار است در کشور مقصد باقی بماند و مصرف شود.
وارد شدن موقت کالا : بعضی کالا ها هستند که به صورت امانت به کشوری وارد می شوند و بعد از ترخیص کالا دوباره به کشودر مبدا بر می گردد. این کالاها معمولا برای معرفی شدن در نمایشگاه و یا برای یک پروژه وارد کشور می شوند.
کالای مرجوعی در ترخیص : برخی محصولات هستند که وارد شدن آن ها به کشور خلاف قوانین می باشد، بنابراین نمی توانند در گمرک ترخیص شوند و دوباره کالا باز گردانده می شود. در مورد کالاهایی که دچار معایبی مس باشد نیز امکان همچین روندی برای عدم ترخیص کالا وجود دارد و ترخیص کار گمرک آن را باز می گرداند.
ترانزیت خارجی : در برخی جا به جایی ها بخش گمرک و ترخیص کالا فقط نظارت بر جا به جایی یک کالا را از مبدائی در خارج از کشور به مقصدی در خارج از کشور بر عهده دارد کالا صرفاً از خاک کشور ثالث عبور می کند.
ترانزیت داخلی : کالا از گمرکی به گمرک دیگر در داخل کشور جا به جا می شود و یک سری اقدامات برای وارد شدن قطعی ، ترخیص کالا غیر قطعی می شود.
صدور قطعی : صادرات برای برخی از کالاهای یک کشور انجام میشود و اقلام در کشور مقصد مصرف می شوند و ترخیص کالا قطعی انجام می شود.
صدور موقت : صادرات برخی کالاها به صورت موقت لنجام می شود و کالا پس از دوره ای به کشور مبدا باز می گردد.
استرداد حقوق ورودی : استرداد ماخذ زمان ورود کالا در خصوص کالای وارداتی که باید صادر شود.
ترخیص کالا در کشور ایران بر اساس قوانین خاصی صورت می گیرد، ترخیص کالا در ایران به مفهوم آمادبرای انجام ترخیص می بایست یک سری مجوز ها برای کالا گرفته شود. این مجوز ها به اضافه اسناد و مدارک مرتبط با خرید کالا، اجازه ترخیص کالا را فراهم می کند.
از جمله این مجوز ها عبارتند از :
مجوز راه مرتبط است با کالاهایی که با ناوگان غیر ایرانی جا به جا می شود در این صورت می بایست مبلغی معادل ۱۰ در صد کرایه حمل و نقل را پرداخت کرد.
قسمتی از فرآیند ترخیص کالا ، ارسال کالای مربوطه به مقصد نهایی آن در کشور مقصد می باشد.ترخیص کار گمرک موظف است روند ترخیص کالا را در حیطه وظایف خود به طور کامل به انجام برساند.
در حال حاضر ترخیص کار گمرک در بندرها، فرودگاه ها، گمرک ها و بندر های آزاد مستقر هستند و در انجام امور ترخیص کالا برای قسمت های مختلف مانند صنایع فلزی، شیمیایی و ماشین آلات و مواد اولیه انجام وظیفه می کنند.